Digitale platforms sluiten over het algemeen goed aan op moderne onderwijskundige inzichten en het streven naar verhoogd studiesucces. In dit artikel bespreken we twee mogelijkheden die vaak over het hoofd worden gezien bij het keuze- en implementatietraject van een online leerplatform. Dit betreft de feedbackmogelijkheden van een leerplatform en de mogelijkheden om de voortgang te monitoren en te analyseren.
Door Peter Becker
Het hoger onderwijs heeft inmiddels ruime ervaring met colleges die worden opgenomen en via de leeromgeving beschikbaar worden gesteld. Inmiddels worden er ook andere vormen van digitaal leren ingezet: van ‘platte’ vormen waarbij studenten ter voorbereiding op lessen video’s bestuderen of (delen van) MOOCs volgen tot vrijwel complete online leeromgevingen waarin de content op aantrekkelijke wijze wordt aangeboden, bijvoorbeeld als vervanging van het papieren boek. Deze wijze van content aanbieden heeft, mits goed ontworpen, veel voordelen voor studenten: het materiaal is altijd toegankelijk, is aantrekkelijk vormgegeven, kan eindeloos worden herhaald en houdt de aandacht vast door de afwisseling van tekst, video, en opdrachten. Deze afwisseling draagt ook bij aan beoogde inclusiviteit doordat het aansluit bij verschillende leerstrategieën. Bovendien kan een digitale leeromgeving adaptief worden ingezet, bijvoorbeeld voor studenten die verdieping willen of juist extra uitleg en oefening.
Effectieve feedback
Bij de oefeningen en opdrachten kan een belangrijk voordeel van de online omgeving worden toegepast: de mogelijkheid tot (semi-)instant feedback. Aansluitend bij de trend in het hoger onderwijs om de focus minder te leggen op eindtoetsing en de aandacht meer te richten op het leerproces dat tot een goed eindresultaat moet leiden, is dat een belangrijk voordeel. Onderwijskundigen zoals onder andere Dylan William en Dominique Sluijsmans wijzen op de kracht van effectieve feedback: mits goed geformuleerd biedt de gegeven feedback de student helder inzicht in zijn of haar leerproces: als de student achterblijft bij de leerdoelen, krijgt deze een helder beeld van de te nemen acties om deze doelen te behalen. Als de student bevestiging krijgt van zijn of haar kunnen, dan draagt dit sterk bij aan de intrinsieke motivatie omdat competentie (ook aangeduid met ‘meesterschap’) volgens de self determination theory van Deci en Ryan (2008) naast verbondenheid en autonomie een belangrijke pijler is van intrinsieke motivatie.
Een online leerplatform biedt verschillende mogelijkheden tot het geven van (semi-)instant feedback:
- Instant: Bij kleine, formatieve toetsen kan de software niet alleen direct aangeven wat een student gescoord heeft, maar ook hints geven, op veel gemaakte fouten wijzen en verwijzen naar de standaard waaraan moet worden voldaan. Kortom: de student krijgt direct inzicht waar hij of zij staat, maar ook handvatten om eventuele gaten in zijn kennis op te vullen. Bovendien kan een student zien waar hij staat ten opzichte van het gemiddelde of de topscores van de groep. De ervaringen met gamification leren dat dit bijzonder stimulerend werkt bij studenten.
- Semi-instant: online platforms kunnen interfaces voor docenten bevatten waarmee zij gemakkelijk uitgebreidere kwalitatieve feedback kunnen geven. Omdat dit anytime en anyplace kan plaatsvinden kan de feedbackcyclus kort zijn. Hulpmiddelen in een online omgeving zijn het hergebruik van standaardformuleringen en gebruikersvriendelijke interfaces waarmee veel tijd wordt bespaard ten opzichte van bijvoorbeeld het gebruik van e-mail voor het geven van feedback op ingeleverd werk. Studenten ontvangen een alert zodat zij de feedback direct kunnen raadplegen en verwerken.
Het eerder genoemde dashboard voor de docenten biedt meer voordelen. Docenten krijgen in één oogopslag inzicht in de stand van zaken op groeps- en individueel niveau. Deze overzichten betreffen de bestede tijd op het platform, de mate waarin materiaal is bekeken en de ‘scores’ bij de opdrachten en formatieve toetsen. In het kader van studiesucces en inclusiviteit zijn het belangrijke instrumenten om te zien of studenten op schema zijn of een deel van de klas achterloopt en waar de moeilijkheden zitten. Dit kan op individueel niveau aanleiding geven tot een gesprek en op groepsniveau aanleiding om een onderwerp in de les nog eens verder toe te lichten.
Figuur 1: docentendashboard uit het Edubook met voortgang op klasniveau.
In het hbo verwerft het Edubook een steeds vastere plaats bij nagenoeg iedere hogeschool in Nederland. Het Edubook kan qua content worden beschouwd als een digitale, interactieve vervanging van het papieren boek en bevat verschillende mogelijkheden voor de monitoring van het leerproces en het verzorgen van feedback. Een belangrijke tool daarbij is het docentendashboard waarmee direct inzicht wordt verschaft over de stand van zaken: wie er is gestart, welke opgaven zijn gemaakt en hoe op verschillende onderdelen is gescoord. Dit kan in één overzicht voor een hele groep, maar ook uitgebreider per student of per opgave.
Data analyse
Maar het gebruik van dergelijke informatie kan verder gaan: de data die in een dergelijk platform worden gegenereerd kunnen voor nadere analysedoeleinden worden ingezet, dit wordt aangeduid met de term learning analytics. Zo kan de tijd die studenten hebben doorgebracht op het platform bijvoorbeeld worden afgezet tegen de scores die studenten hebben behaald. Daar waar er geen duidelijke relatie bestaat, is iets aan de hand: bij individuele studenten kan het leiden tot een gesprek over de mate waarin de opleiding aansluit bij de interesse en het talent van de student. Als het om een substantiële groep gaat, kan de vraag worden gesteld of er sprake is van goede alignment tussen het platform, het aanvullende onderwijs en de uiteindelijke toets. Op dat moment leveren de data een belangrijke bijdrage aan de PDCA-cyclus van het onderwijs.
De overzichten zoals die in dashboards worden weergegeven kunnen in veel gevallen worden geëxporteerd en nader worden geanalyseerd en gecombineerd, bijvoorbeeld met reeds behaalde resultaten van studenten zoals die zijn vastgelegd in registratiesystemen als Osiris. Een docent van de Haagse Hogeschool vergeleek de scores die propedeusestudenten behaalden op een online platform ten behoeve van programmeeronderwijs (TMC van de Universiteit van Helsinki) met de eindresultaten op de toets en eerder behaalde resultaten van de betreffende studenten.
Deze resultaten worden uitgedrukt door middel van een kleur waarbij studenten die voorgaande vakken behaald hebben worden uitgedrukt in groen (twee vakken) en blauw (één vak).
Het overzicht biedt aanleiding tot reflectie voor zowel de (propedeuse-)studenten als de docenten: zijn de scores op het platform te relateren aan de scores op de toets? Bij de studenten die rechtsboven en linksonder in de grafiek staan lijkt dat het geval. Bij studenten die rechtsonder staan zijn de kleuren interessant. Voor de niet blauwe studenten is het vraag of de opleiding bij hen past, en tegelijkertijd geeft het aantal blauwe studenten aanleiding voor de docenten om de content van het platform te evalueren. Als ook relatief goede studenten een onvoldoende behalen voor de eindtoets ondanks het feit dat zij voldoendes scoorden op het platform, kan de vraag worden gesteld of er sprake is van goede alignment van toetsing en leeractiviteiten.
Figuur 3: Overzicht toetsresultaten in relatie tot de scores bij de oefeningen op een online leerplatform. Bron: HHS, Wouter Pijnacker Hordijk, 2019.
Veel opleidingen zijn nog zoekende naar een juiste implementatie van online leeromgevingen en niet zelden wordt er ondanks alle voordelen nog getwijfeld aan de meerwaarde van online leren. Daarbij worden de voordelen van instant feedback en het gebruik van voortgangsdata nogal eens over het hoofd gezien. Beslissers doen er echter goed aan om deze voordelen te betrekken bij selectie- en implementatietrajecten.
Deze blogpost is een bewerking van een artikel dat Peter Becker schreef voor Hoger Onderwijs Management (Sdu, 1/2020).
Heb je naar aanleiding van dit artikel nog vragen? Neem dan gerust contact met ons op!
Literatuurlijst
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2008). Self-determination theory: A macro theory of human motivation, development, and health. Canadian psychology/Psychologie Canadienne, 49(3), 182.
